موفقیت در سلسله عملیات ها'>عملیات های محدود در سوسنگرد، دارخوین و بعضی مناطق دیگر، سپاه را به این باور رسانید که می تواند در سطح وسیع تری علیه نیروهای دشمن وارد عمل گردد، لذا در اولین مرحله می بایست حقانیت و توانمندی دلاورمردان سپاه و نیروهای مردمی به سیستم فرماندهی و مسئولان نظامی کشور به گونه ای اثبات می گردید که بدبین ترین افراد نیز قادر به نادیده گرفتن آن نباشند و نیروهای حزب الله بتوانند به طور مؤثر در سطوح بالای تصمیم گیری حاضر شوند.

دسترسی به این امر می توانست با انجام دادن یک عملیات وسیع و دارای هدف استراتژیک حاصل شود؛ بنابراین عملیات ثامن الائمه مقطع مهمی از تاریخ جنگ می باشد که مطلع ورود گسترده و قاطع نیروهای حزب الله در میدان نبرد است. ضمن اینکه فرمان حضرت امام به عنوان فرمانده کل قوا برای شکست حصر آبادان نیز نظرها را به سمت این منطقه معطوف کرده بود:

روایت سرلشکر رحیم صفوی

نماز شکر

عملیات شب ۵ مهرماه (1360)، ساعت ۱۲ شب با رمز یا حسین بن علی (ع) شروع شد. به خاطر این که عملیات در همه محورها و هم زمان شروع گردید، دشمن غافلگیر شده بود و نمی دانست که تلاش اصلی از کجاست. فشار اصلی از محور دارخوین بر دشمن وارد شد و اولین خطوطی که از دشمن شکسته شد در محور دارخوین بود.

یک محور از نیروهای جبهه فیاضیه به میدان وسیعی از مین به عمق ۵۰۰ متر برخورد کردند ولی محور سمت راست، یعنی محوری که فرمانده اش شهید اکبر کامرانی بود؛ خط را شکست.

نزدیک ساعت ۸ صبح بود که محور دارخویین؛ پل قصبه را تصرف کرد و بعدازآنکه محور دارخوین پل را تصرف کرد؛ نیروهای جبهه فیاضیه و ایستگاه ۷ و ایستگاه ۱۲، از روی جاده هجوم بردند. وقت اذان صبح، جاده اهواز آبادان بازشد؛ یعنی آن بچه هایی که در محور دارخوین عملیات کرده بودند، با موتور حرکت کرده بودند و به طرف آبادان می آمدند.

نماز صبح را که نزدیک پل ها می خواندیم، بچه ها در حال گریه بودند و یک نمازی که در حقیقت شکر بود و خود ماهم باور نمی کردیم که آبادان در شب آزاد بشود؛ یعنی عملیات را که ما ساعت ۱۲ شب شروع کرده بودیم، صبح قبل از اینکه روشنایی خورشید بالا بیاید تقریباً تمام شده بود و یک استعداد بزرگی از دشمن به اسارت افتاده بود.

روایت فرمانده عراقی

شبی که زمین زیر پایمان لرزید!

یگان ما در منطقه ای به فاصله ۴ کیلومتری رود کارون به عنوان نیروی ذخیره منطقه شرق این رود استقرار یافت. در شب ۲۷ سپتامبر ۱۹۸۱ (۵/۷/۱۳۶۰) و قبل از ساعت ۱۲ در معرض آن چنان آتش پرحجمی قرار گرفتیم که نظیر آن را در هیچ منطقه ای ندیده بودم و زمین را زیر پای ما به لرزه درمی آورد.

حمله ناگهانی نیروهای اسلام حدود ساعت ۱۲ شب آغازشده بود و ما یک ساعت بعد، از رود کارون به ضلع شرقی عبور داده شدیم. ما در این سمت منتظر دستور بودیم. نیروهای اسلام حمله خود به سمت موضع نیم دایره ای شرق کارون را از دو محور اصلی یعنی تیپ ۸ و تیپ ۶ آغاز کرده و تیپ ۴۴ را به نوعی سرگرم کردند تا در جای خود ثابت بماند.

مهاجمین اسلام در محور اول به دو ستون تقسیم شدند. ستون اول، تیپ را مستقیماً مورد هجوم قرار داد و ستون دوم از طریق شکاف موجود بین تیپ ۸ و گردان شناسایی صلاح الدین که تابع لشکر ۳ بود؛ نفوذ کرد و طولی نکشید که خود را به پشت تیپ ۸ رسانید و این یگان را از عقبه مورد هجوم قرار داد. درنتیجه در همان دقایق نخست برخی از مواضع تیپ ۸ سقوط کرد و درگیری برای پاک سازی کامل آن ادامه یافت.

در محور دوم نیروهای اسلام موفق شدند با پشت سر گذاشتن موضع گردان ۱ مکانیزه به پاک سازی این موضع ادامه دهند. با روشن شدن هوا بخشی از نیروهای اسلام در کنار رودخانه کارون استقراریافته و در بامداد همان روز موضع گردان تابع تیپ ۴۴ را به طور کامل پاک سازی کردند.

در آن موقع دستور عقب نشینی نیروها از شرق کارون صادر شد و همه به سمت تنها پل باقی مانده به راه افتادند ولی ازآنجاکه این پل در اثر گلوله باران آسیب زیادی دیده بود، عبور از آن به کندی صورت می گرفت.

همه سعی کردند در اسرع وقت از این جهنم رهایی پیدا کنند. در آن حال گلوله های توپ به شدت بر روی پل فرود می آمد. درنتیجه برخی از افراد مجبور شدند شناکنان خود را به ساحل برسانند ولی به علت تند بودن جریان آب عده کثیری از آن ها غرق شدند و آب نعش آنان را تا سواحل کویت برد که بعدها جنازه آنان به عراق تحویل داده شد.

بدین ترتیب موضعی که برای تحکیم آن تلاش های زیادی انجام گرفته بود و ۴ تیپ به غیراز یک تیپ که به عنوان نیروی ذخیره تعیین شده بود، مسئولیت حراست از آن را عهده دار بودند، در فاصله ۲۴ ساعت سقوط کرد و بدین ترتیب شکست بزرگی بر ارتش عراق وارد آمد.

عبور از نهر شادگان:

نفوذ در عمق منطقه دشمن و اجرای عملیات موفق، با توجه به لو رفتن مسیر و تقویت خطوط دفاعی توسط عراق، نیاز به روحیه سلحشوری مردانی داشت که مسئولیت عملیات در این جبهه را پذیرفته بودند:

روایت سردار علی زاهدی:

پیش به سوی کربلا

آقا رحیم اسامی عده ای را داده بود که این ها حق ندارند در گردان ها خط شکن باشند. یکی از آن ها؛ حمید سلیمانی از بچه هایی بود که تجربه کردستان را داشت. از آن بچه های مخلص که حضور در جبهه را مقدم بر درس می دانستند و خود را وقف جنگ کرده بودند. در لحظه ای که معبر نهر شادگان لو رفته بود و عراقی ها منور می زدند، نیروهای گردان یک مقداری پشت سیم خاردار و موانع معطلی داشتند. در این حالت حمید سلیمانی جلوتر از همه، بالای خاکریز دشمن، یک پرچم دستش گرفته بود و به گونه ای حماسی فریاد می زد: پیش به سوی کربلا. صحنه عجیبی بود. بچه ها هم معطل نکردند، سریع ریختند خاکریز و منطقه عراقی ها تصرف شد.

تنها تانک رضا عسکری!

نیروهای محور شادگان پس از انهدام گردان زرهی صلاح الدین، با استفاده از تنها تانک خود که توسط رضا عسکری و چند نفر از نیروهای قدیمی هدایت می شد؛ با سرعت در عمق منطقه شروع به پیش روی کردند و در ساعات اولیه خود را به جاده آسفالت اهواز-آبادان رساندند:

درگیری شدید بود و بچه ها در دشت پخش شده بودند. ما جلوتر از همه و نزدیک به نیروهای زرهی دشمن بودیم. مانده بودیم که چکار کنیم. جلوی ما پل مارد بود. در این شرایط که درگیری شدت داشت، ناگهان حسین خرازی را دیدیم که آن جلو روی خاک ها نشسته و از روی نقشه، محل خودی و دشمن را کنترل می کند. ما را توجیه کرد و حرکت نهایی ما به طرف عمق منطقه دشمن شروع شد. عسکری با تانک خود بلایی سر عراقی ها درآورده بود که قابل بیان نیست... حالا به نزدیکی پل قصبه رسیده بودیم. وحشتناک بود. یک ستون بسیار زیاد تانک و نفربر عراقی ها در حال فرار به سمت پل قصبه بودند. حدود سه ربع، یک ساعت بعد، تک وتوک نیروهایی که از خط رضایی ها حمله کرده بودند به ما رسیدند و الحاق کردیم.

تصرف پل قصبه و انهدام آن

تلاش همه رزمندگان در این جبهه، رسیدن به پل قصبه و بستن عقبه دشمن بود؛ لذا فرماندهان جبهه دارخوین مانند شهیدان؛ خرازی، ردانی پور، سلیمانی، عسکری، سلیمان پور که به خاطر اهمیت محور نهر شادگان؛ همه از این مسیر در عملیات شرکت کرده بودند، پس از جمع آوری نیروهای پراکنده، تلاش خود را برای تصرف پل قصبه متمرکز کردند و پس از چند دقیقه در زیر شدیدترین آتش ممکن، پل قصبه تصرف گردید.

تصرف پل قصبه باعث بروز اخلال جدی در تصمیم گیری فرماندهان عراقی شد زیرا ناچار بودند، تردد خود اعم از فرار یا پاتک را در تنها پل باقی مانده در منطقه حفار متمرکز کنند و از این لحظه به بعد بود که نیروهای ماهر و قدیمی دیده بانی در جبهه دارخوین با نزدیک شدن به پل حفار و هدایت آتش مؤثر روی آن، دشمن را دچار گیجی و بحران بیشتری کردند.

نیروهای دشمن که از جهنم کارون گریخته بودند، با استقرار در جناح غربی پل قصبه و به دست آوردن آرامش نسبی، اقدام به شلیک مستقیم گلوله های تانک می کردند و با توجه به تحرکات آن ها در پل حفار، فرماندهی رده بالا به نیروهای حاضر در آن سوی قصبه فشار می آورد که مجدداً اقدام به تصرف سرپل نمایند.

قبل از عملیات، موضوع انهدام پل عراق که از نوع پی.ام.پی بود طرح شد و آمادگی برای انهدام آن وجود داشت. با انهدام دو سه قطعه از پل قصبه در جناح شرقی و به زیر آب رفتن قسمت هایی از آن، امید دشمن برای استفاده مجدد از این پل به کلی از بین رفت و به دنبال آن نیروهای مهندسی که از صبح زود خاکریز حاشیه کارون را تقویت کرده و جلوآمده بودند، خاکریز کنار سرپل قصبه را هم ترمیم کردند و پدافند در حاشیه کارون پس از طوفانی یک ساله، با آرامش شروع شد.

حرکت به سمت پل حفار

بروز مشکلات عبور در جبهه فیاضیه باعث گردید نیروهای آن محور نتوانند خود را به پل حفار برسانند و لذا بخشی از نیروهای جبهه دارخوین پس از تصرف اهداف خود که ساعت 6:30 صبح به اتمام رسیده بود؛ اقدام به پیشروی به سمت پل حفار کردند.

یکی از رزمندگان اسلام (جانباز مرتضی شهرآشوب) که در عملیات ها'>عملیات های بعدی به درجه جانبازی ۷۰ درصدی رسیده و از ناحیه نخاع دچار آسیب دیدگی شده است، می گوید:

حدود ساعت ۱۰ صبح بود که یک دهنه از پل قصبه را منهدم کردند. ماه به طرف پل حفار حرکت کردیم. نیروهای عراقی در پل حفار با ذلت فرار می کردند و ما با آن ها درگیر شدیم. منطقه از جنازه های عراقی ها پر بود. ما تا ساعت ۵ بعدازظهر در پل حفار ماندیم تا این که نیروهای آبادان بعدازاینکه ساعت ها با نیروهای عراقی درگیری داشتند به پل رسیدند و ما به طرف پل قصبه برگشتیم.

با تاریک شدن هوا و ناتوانی دشمن در استفاده مؤثر از پاتک ها، فرماندهی نیروهای عراق، ضمن سازمان دهی یگان های تازه نفس برای ادامه پاتک ها در صبح، همچنان گلوله باران وسیع سرپل حفار را ادامه می داد.

باوجودآن رزمندگان اسلام تلاش می کردند با احداث سنگرهای موقتی و استقرار نیرو در مکان های مناسب، هر نوع تلاش دشمن را بی اثر نموده و نسبت به پدافند نهایی در جناح شرقی کارون اقدام کنند.

روایت سرلشکر شهید حسن باقری

شهید باقری درباره وقایع صبح روز دوم و خنثی سازی تلاش دشمن و رسیدن به پدافند نهایی گفت:

به کارگیری نیروهای احتیاط در روز اول و مشکل سازمان دهی نیروهای جایگزین، گرمای طاقت فرسای منطقه، عدم کمک نیروهای ارتشی برای تقویت سرپل مهم پل حفار، خستگی شدید نیروهای سپاه به دلیل درگیری بی وقفه در طول 24 ساعت و مقاومت یکپارچه جهت دفع پاتک های مستمر دشمن، وضعیتی را پیش آورد که رزمندگان ناچار شدند از سرپل مهم حفار عقب نشینی کنند. متعاقب آن درصدد برآمدند تا معابر و راه کارهای نفوذی که احتمال آسیب پذیری در آن ها بیش تر بود را مسدود و پل ها را منهدم نمایند. پس از برآورد اطلاعاتی از وضعیت عملیات، طی تاکتیکی از نیروهای سه محور خواستیم تا به مواضع دشمن هجوم برده و پل های وصولی را منهدم کنند که این عملیات با موفقیت انجام پذیرفت.

به این ترتیب خط پدافندی قابل اعتمادی که در روز اول، رزمندگان اسلام به آن دست یافته بودند، در اوایل روز دوم به طور کامل تثبیت گردید و پدافند در حاشیه شرقی کارون که به خاطر وجود رودخانه ای غیرقابل عبور، بین خط دفاعی خودی و دشمن، از اطمینان بسیار بالایی برخوردار بود، آغاز شد.

منبع:

سید علی بنی لوحی، هادی پیرمرادی، نبردهای شرق کارون به روایت فرماندهان، تهران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، چاپ ششم ۱۳۹۱، صفحات ۲۲۲، ۲۲۳، ۲۳۱، ۲۳۳، ۲۳۵، ۲۳۶، ۲۳۷، ۲۳۸، ۲۴۱، ۲۴۲